ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

Η τελευταία δεκαετία σηματοδοτήθηκε από σημαντικές αλλαγές του Τομέα Υγείας τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η ολοένα αυξανόμενη εισαγωγή νέων τεχνολογικών καινοτομιών και φαρμάκων καθώς και η ευρύτητα της πληροφόρησης των πολιτών δημιούργησαν ένα νέο σκηνικό δίδοντας στους ασθενείς νέες πιο αποτελεσματικές θεραπείες βελτιώνοντας σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης. Απ΄την άλλη μεριά όμως γεννήθηκαν νέα προβλήματα αφού οι οικονομικοί πόροι που δύναται μια κοινωνία να διαθέσει για την υγεία είναι και θα είναι πάντα περιορισμένοι, ενώ οι ανάγκες συνέχεια αυξανόμενες, κυρίως ως συνέπεια της γήρανσης του πληθυσμού και της εισαγωγής νέων πιο αποτελεσματικών αλλά και πιο δαπανηρών θεραπειών. Η Ελλάδα όπως ήταν φυσικό δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτό το γενικό κανόνα. Στην τελευταία δεκαετία έγιναν σημαντικά βήματα εκσυγχρονισμού και εμβάθυνσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας, σε πολλά επίπεδα.

Ειδικότερα για το θέμα που συζητάμε σήμερα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, το ενδιαφέρον και οι παρεμβάσεις του κράτους και του Υπουργείου Υγείας κατά κύριο λόγο, ήταν μόνιμες και καίριες. Από τον Ιδρυτικό Νόμο του ΕΣΥ, τον 1397/1983 η ΠΦΥ βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Δημιουργήθηκαν κέντρα υγείας στις ημιαστικές περιοχές ολόκληρης της χώρας για την εξυπηρέτηση των υγειονομικών αναγκών των ανθρώπων του ζουν απομακρυσμένοι από τις κεντρικές Μονάδες Υγείας των Νομών. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα το δημόσιο σύστημα Υγείας απέκτησε Δίκτυο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας που καλύπτει γεωγραφικά απ΄άκρου εις άκρον την επικράτεια. Με τον Ν.2519/1997 διατυπώθηκαν οι αρχές για την διαμόρφωση ενιαίου πλαισίου παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην κατεύθυνση της λειτουργίας Ενιαίου Φορέα Υγείας(Ε.Φ.Υ.) Τα Κέντρα Υγείας στελεχώνονται με τις βασικές ειδικότητες γιατρών και εξυπηρετούν καθημερινά χιλιάδες ασθενείς. Στην Εύβοια υπάρχουν και λειτουργούν 4 Κέντρα Υγείας(Κ.Υ. Ψαχνών, Κ.Υ. Ιστιαίας, Κ.Υ. Μαντουδίου,Κ.Υ. Αλιβερίου). Βεβαίως χρειάζεται να γίνουν βελτιώσεις και αναπροσαρμογές που προέκυψαν από την εμπειρία του θεσμού και από τις ανάγκες που διαμορφώνονται σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση. Χρειάζεται π.χ. η τροποποίηση των Οργανισμών και η σύσταση θέσεων για ειδικότητες που δεν προβλέπονται από το ισχύον καθεστώς. Για την καλύτερη λειτουργία των δικτύων Π.Φ.Υ σε σχέση με τα Κέντρα Υγείας αλλά και τις υπόλοιπες Υγειονομικές Μονάδες, είναι και η αναδιοργάνωση και επέκταση του ΕΚΑΒ. Εκείνο το στοιχείο που θα αναβαθμίσει καταλυτικά το σύστημα είναι η προώθηση των Κέντρων Υγείας Αστικού Τύπου, αφού προχωρήσει η ενοποίηση των δυνάμεων όλων των εμπλεκομένων φορέων που παρέχουν Υγειονομικές Υπηρεσίες (Ταμεία) αλλά και η συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση για την ενίσχυση κυρίως των υποδομών. Με τον Ν.2889/01 τα ΠΕΣΥ καλούνται να παίξουν σημαντικότατο ρόλο στη διαχείριση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας. Στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ο νόμος Ρέππα επιχείρησε να αποκαταστήσει την ισορροπία στις εργασιακές σχέσεις του ιατρικού προσωπικού του ΙΚΑ και κυρίως να ανακτήσει την πολύτιμη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Διοίκηση και το προσωπικό. Οι βασικές πολιτικές παράμετροι της αναδιοργάνωσης της ΠΦΥ του ΙΚΑ με βάση το νόμο Ρέππα ήταν οι παρακάτω 1. Ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας με ταυτόχρονο περιορισμό της αλόγιστης και πολλές φορές περιττής χρήσης των «ακριβών» υπηρεσιών δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας και την απελευθέρωση κρίσιμων πόρων. 2. Ολοκληρωμένη και οριστική επίλυση των προβλημάτων που δημιουργεί η αποσπασματική αντιμετώπιση των εργασιακών σχέσεων του ιατρικού προσωπικού του Ιδρύματος, με τη δημιουργία ιατρικού προσωπικού δυο κατηγοριών, των Ιατρών Πλήρους Αποκλειστικής Απασχόλησης, οι οποίοι είναι ιατροί ειδικότητας, παρέχουν υπηρεσίες στις Μονάδες Υγείας του Ιδρύματος και εξισώνονται ως προς τη μισθολογική τους θέση με τους ιατρούς του ΕΣΥ, και των Προσωπικών Ιατρών, οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες στους δικαιούχους στα ιδιωτικά τους ιατρεία κατόπιν σύμβασης έργου με το Ίδρυμα. 3. Καθιέρωση και εξάπλωση του θεσμού του Προσωπικού Ιατρού, προπαρασκευαστικό στάδιο του οποίου μπορεί να χαρακτηριστεί η εισαγωγή του θεσμού του Οικογενειακού Ιατρού από τη δεκαετία του 1960. 4. Ουσιαστική αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει ο τομέας της υγείας υστερεί οργανωτικά σε σχέση με άλλες δραστηριότητες της κοινωνίας. Αυτό ίσως οφείλεται στη σχετική πολυπλοκότητα και κατάτμηση των υπηρεσιών υγείας. Οι ασθενείς πολλές φορές αναζητούν δεύτερη ή τρίτη γνωμάτευση για το ίδιο πρόβλημα υγείας διογκώνοντας την κατανάλωση πόρων. Έτσι, ιατρικές επεμβάσεις που χρησιμοποιούν τεχνολογία αιχμής, υποστηρίζονται διοικητικά από παρεμβάσεις που συχνά παραμένουν αμετάβλητες από τη δεκαετία του ΄50. Βέβαια ο εκσυγχρονισμός των ιατρικών υποδομών που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας τα Ελληνικά νοσοκομεία μεταξύ των πιο σύγχρονων της Ευρώπης και οι δομικές αλλαγές του ΕΣΥ με την νέα περιφερειακή του διάρθρωση και διοίκηση είναι μέτρα που κινούνται σε θετική κατεύθυνση. Το τελικό αποτέλεσμα στην παρεχόμενη περίθαλψη, προσκρούει σε οργανωτικό και γνωσιολογικό κενό και υστερεί. Η υστέρηση αυτή γίνεται όλο και μεγαλύτερη, καθώς η τεχνολογική πρόοδος καλπάζει και η βιο'ι'ατρική τεχνολογία δημιουργεί ανάγκες διαχείρισης όλο και πολυπλοκότερων υγειονομικών, οικονομικών, νομικών και ηθικών ζητημάτων.

Σημαντικό είναι ακόμα να τονιστεί ότι οι σχετικές έρευνες δείχνουν τη διάθεση των χρηστών για όλο και αυξανόμενη συμμετοχή τους στην περίθαλψη, με τον ιατρό να μετεξελίσσεται σταδιακά σε σύμβουλο μάλλον παρά σε τελικό διαχειριστή των αποφάσεων, και τους ασφαλιστικούς φορείς σε ρόλο εξισορρόπησης των απαιτήσεων των χρηστών και των ιατρικών και οικονομικών δυνατοτήτων. Συνολικά λοιπόν ο χώρος της υγείας είναι αντιμέτωπος με όλο και αυξανόμενα προβλήματα, καθώς στις παλαιές ανεπάρκειες προστίθενται νέες απαιτήσεις. Κάθε πρόβλημα αποτελεί όμως ταυτόχρονα μια πρόκληση για το μέλλον και η συνδυασμένη τους αντιμετώπιση μπορεί να αποτελέσει μια αφετηρία για την ουσιαστική βελτίωση των υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας. Συγκεκριμένες παρεμβάσεις για την Π.Φ.Υ που θα πρέπει να έχουν υψηλή προτεραιότητα μεταξύ άλλων είναι: Καταμέτρηση της Υγείας των Ελλήνων (Health Survey). H Ελλάδα δεν χρησιμοποιεί αυτό το διαχρονικό εργαλείο (μια φορά κάθε δυο έτη) για να μετρήσει τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού έτσι ώστε να κατευθύνει τις οργανωτικές και λειτουργικές παρεμβάσεις τόσο της πολιτείας όσο και του ιδιωτικού τομέα. Εθνικά Προγράμματα Πρόληψης. Για σημαντικής σημασίας νοσήματα (π.χ. καρκίνος μαστού)απουσιάζουν μαζικά εθνικά προγράμματα προληπτικού ελέγχου με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνεται σε προχωρημένα στάδια και έτσι να αυξάνει διαρκώς το κόστος θεραπείας, και να υπολείπεται η υγεία των ασθενών και η ποιότητα της ζωής τους. Μείζονα ζητήματα για την Π.Φ.Υ. είναι : Α. Καθιέρωση και σταδιακή υλοποίηση θεσμού Οικογενειακού Ιατρού για όλους τους Έλληνες , β. Σταδιακή ενοποίηση των παροχών υγείας των Ασφαλιστικών Ταμείων, γ. Σταδιακή ενοποίηση πολυιατρείων ΙΚΑ με Κέντρα Υγείας του ΕΣΥ, δ. Δημιουργία εργαλείων διαχείρισης Μονάδων Υγείας, παρακολούθησης υγείας των πολιτών (ιατρικός φάκελος). Μιλώντας για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας θα πρέπει να αναφερθούμε επιγραμματικά και στις υπόλοιπες βαθμίδες για να δοθεί μια συνολική εικόνα στο πώς πρέπει να λειτουργεί συνολικά το Σύστημα. Δευτεροβάθμια Περίθαλψη. Οργανωτικά και λειτουργικά τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας πρέπει να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες. Είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη αναδιοργάνωσης τους με σύγχρονα εργαλεία διαχείρισης και πληροφοριακά συστήματα όπου θα επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη αποδοτικότητα τους.

Ο έλεγχος των διαπεριφερειακών ροών, η ανακατανομή και η διαχείριση κλινών( bed management), η αναδιοργάνωση των κλινικών και η αναδιοργάνωση του συστήματος εφημεριών σταδιακά θα εξαλείψει το πρόβλημα των ράντζων. Τέλος τα Συστήματα διαχείρισης βασισμένα σε κλινικά πρωτόκολλα θα διασφαλίσουν την ποιότητα της φροντίδας που λαμβάνουν οι ασθενείς εξασφαλίζοντας την οικονομική αποδοτικότητα του συστήματος. Για την Τριτοβάθμια Περίθαλψη. Είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας και οργάνωσης τριτογενών κέντρων αναφοράς που θα συντονίζουν το σύστημα παραπομπών και θα επιμερίζουν ορθολογικότερα τις εξειδικευμένες υπηρεσίες που βρίσκονται διάσπαρτες στον υγειονομικό χάρτη. Η Φαρμακευτική Περίθαλψη επίσης είναι ένα καφαλαιώδες ζήτημα που χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας σε σχέση με την Π.Φ.Υ. Στα φάρμακα καταναλώνεται περίπου το 1/3 των πόρων με διαρκώς αυξανόμενη δαπάνη και ρυθμό αύξησης περίπου διπλάσιο από αυτόν των χωρών της Ευρωπα’ι’ικής Ένωσης. Βασικά μέτρα θα μπορούσαν να είναι: Α. Κέντρο Επεξεργασίας Συνταγών για το σύνολο των Ασφαλιστικών Ταμείων, Β. Δημιουργία εργαλείων τεκμηριωμένης συνταγογραφίας και πλήρης στατιστικός έλεγχος συνταγογράφησης Γ. Αναδιοργάνωση ΕΟΦ και συντονισμός και διασύνδεση ενεργειών του σε σχέση προς τον καθορισμό τιμών με το Υπουργείο Ανάπτυξης και την συνταγογράφηση με παροχείς υγείας(π.χ. Ασφαλιστικό Ταμεία και Νοσοκομεία). Για την χρηματοδότηση του συστήματος πρέπει να εξετασθεί η ενοποίηση στην διαχείριση των πόρων των Ασφαλιστικών Ταμείων και του κρατικού προυπολογισμού, σε σχέση με τους παροχείς φροντίδας υγείας, με στόχο τη δημιουργία συνθηκών εσωτερικού ανταγωνισμού (internal market) Νοσοκομείων και φορέων παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας, για τη αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων και για την δημιουργία οικονομιών κλίμακας.

Επίσης λειτουργία Εθνικού Φορέα πιστοποίησης υπηρεσιών υγείας, όπου δομές και υπηρεσίες θα πιστοποιούνται με βάση εθνικά και διεθνή πρότυπα. Απολύτως απαραίτητη κρίνεται η δημιουργία και οργάνωση εθνικών προγραμμάτων εκπαίδευσης όλων των επαγγελματιών υγείας με βάση το παραπάνω πρόγραμμα αναδιοργάνωσης και τις σύγχρονες ιατρικές ανάγκες. Αυτές είναι μερικές μόνο σκέψεις που ως γιατρός κυρίως, αλλά και ως πολιτικός θα μπορούσα να καταθέσω στη σημερινή συζήτηση. Θα ήθελα να επισημάνω ότι η σημερινή κυβέρνηση, ενώ είχε δεσμευτεί προεκλογικά αλλά και στη συνέχεια ο Υπουργός Υγείας, ότι θα καταθέσει άμεσα σχέδιο νόμου για την Πρωτοβάθμια, ακόμα δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, για να μπορούσαμε σήμερα να μιλήσουμε πιο ειδικά και πιο συγκεκριμένα για το μέλλον της Υγείας. Σε κάθε περίπτωση και κλείνοντας αυτή τη σύντομη τοποθέτηση μου θα ήθελα να δηλώσω για μια ακόμη φορά ότι το κόμμα μου- το ΠΑΣΟΚ- δεν θα επιτρέψει την υπονόμευση του τεράστιου έργου που έχει επιτευχθεί στο ΕΣΥ της χώρας μας και θα διαφυλάξουμε τον δημόσιο χαρακτήρα της Υγείας στην Ελλάδα για όλους τους πολίτες χωρίς διαβαθμίσεις και διακρίσεις και χωρίς αποκλεισμούς.