6-10-2005 ΟΜΙΛΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟ ΡΥΣΗ

Σαν εμμηνόπαυση ορίζεται η διακοπή της εμμήνου ρύσεως για ένα χρόνο σε γυναίκες ηλικίας 45-54 ετών συνήθως. Η εμμηνόπαυση αποτελεί ένα φυσιολογικό γεγονός, αλλά και σημαντικό σταθμό στη ζωή της γυναίκας που περιβάλλεται από διάφορους μύθους, φόβους και προκαταλήψεις. Η γυναίκα με προ- και εμμηνοπαυσιακά υποκειμενικά ενοχλήματα, συχνά δυσκολεύει το γιατρό να διακρίνει ποια απ’ αυτά οφείλονται σε ορμονικές μεταβολές της κλιμακτηρίου ή στην ηλικία, σε οικογενειακούς και κοινωνικούς λόγους, σε ψυχολογικές αιτίες ή σε αλληλεπίδραση όλων αυτών. Σύμφωνα με πρόσφατες διαστρωματικές μελέτες(Greene,1992) τα μόνα σωματικά συμπτώματα που έχουν σχέση με ορμονικές μεταβολές είναι τα αγγειοκινητικά (εξάψεις, ιδρώτες, αισθήματα καύσου) και η κολπική ξηρότητα.

Οι τυχόν άλλες σωματικές αιτιάσεις της γυναίκας αποτελούν μη ειδικά για την κλιμακτήριο συμπτώματα. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΩΝ. • Νευροφυτικές εκδηλώσεις • Ατροφική κολπίτιδα • Μυαλγίες και αρθραλγίες • Υπέρταση • Στεφανιαία νόσος • Αύξηση λιπιδίων ορού • Οστεοπόρωση • Ουρηθρικό σύνδρομο • Μεταβολές δέρματος και μαλλιών • Αλλαγή στους μαστούς • Ψυχολογικές διαταραχές • Σεξουαλικά προβλήματα Στην ομάδα αυτή των συμπτωμάτων από το φυτικό νευρικό σύστημα θα μπορούσε κανείς να κατατάξει και άλλα σχετικά συμπτώματα, όπως την αυξημένη διεγερσιμότητα, την ταχύπνοια, τη ζάλη, τους ιλίγγους, την αϋπνία κ.λ.π. Φαίνεται ότι τρεις κυρίως παράγοντες είναι υπεύθυνοι για τη μορφή και την ένταση εμφανίσεως αυτών των συμπτωμάτων: α) Το σύνολο και το ποσό της οιστρογονικής πτώσεως. Β) Η κληρονομική καταβολή του τρόπου και της ικανότητας προσαρμογής κάθε οργανισμού στη διαδικασία της γηράνσεως. Γ) Η προσωπική αντίδραση κάθε γυναίκας στο συγκινησιακό γεγονός της μεγάλης μεταβολής στη ζωή της, που προκαλείται από την εμμηνόπαυση. Οι ατροφικές εκδηλώσεις, που αφορούν κυρίως τον κόλπο και παρουσιάζονται με τη μορφή κολπίτιδας, περιλαμβάνουν μια σειρά συμπτωμάτων, για τα οποία γίνεται ειδικός λόγος στον τόμο της παθολογίας της γυναίκας. Αναφέρονται όμως και εδώ, επειδή κατά κάποιο τρόπο αποτελούν φυσιολογικές εκδηλώσεις μιας περιόδου της ομαλής γυναικείας εξελίξεως. Εκτός από την ατροφική κολπίτιδα συνυπάρχει πολλές φορές και ατροφική κυστίτιδα, ανωμαλίες από την ουρήθρα, δυσπαρεύνια, κνησμός των έξω γεννητικών οργάνων κλπ. Η αρτηριοσκλήρωση και η στεφανιαία νόσος παρουσιάζουν σαφή διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών στη συχνότητα εμφανίσεως. Το γεγονός αυτό αποδόθηκε κατά μεγάλο μέρος σε προφυλακτικό ρόλο των οιστρογόνων εναντίον των παθήσεων αυτών. Τα παραπάνω δεν έχουν απόλυτα αποδειχθεί, έχει όμως βρεθεί ότι σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε αφαίρεση των ωοθηκών τους πριν από την εμμηνόπαυση, η αρτηριοσκλήρωση κυρίως εμφανίζεται συχνότερα. Στη μετά την εμμηνόπαυση περίοδο πάντως είναι στατιστικά διαπιστωμένη αύξηση της αρτηριοσκληρώσεως και ιδιαίτερα της στεφανιαίας νόσου. Οστεοπόρωση. Το ερειστικό σύστημα υφίσταται και αυτό τις συνέπειες της εμμηνοπαύσεως, με αλλοιώσεις τύπου οστεοπορώσεως. Είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές αλλοιώσεις του κλιμακτήριου και χαρακτηρίζεται από την απασβέστωση του οστίτη ιστού που είναι δυνατό να φτάσει και σε μια αναλογία 30% του φυσιολογικού. Το μέγιστο αυτής της διαταραχής, που οφείλεται σε διαταραχή της ανταλλαγής της ύλης του Ca, παρουσιάζεται μεταξύ του τρίτου του πέμπτου έτους από την αρχή του κλιμακτηρίου, συνεχίζεται δε και στη γεροντική ηλικία, γεγονός που λόγω της αυξήσεως του μέσου όρου ζωής των γυναικών δημιουργεί σήμερα περισσότερα προβλήματα από το παρελθόν. Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία του προβλήματος πρέπει να αναλογιστεί ότι σήμερα η γυναίκα ζει τουλάχιστον 25 χρόνια της ζωής της χωρίς τις ωοθήκες της, ενώ προ τεσσάρων αιώνων μόνον το 28% των γυναικών έφθανε στην εμμηνόπαυση και το 5% στην ηλικία των 75 ετών. Αντίθετα σήμερα φθάνει στην εμμηνόπαυση το 95% των γυναικών και το 55% στην ηλικία των 75%. Εύκολα γίνεται αντιληπτή η κλινική σημασία της οστεοπορώσεως, κυρίως σχετικά με τη δημιουργία των αυτόματων καταγμάτων και των επιπλοκών που προέρχονται απ’ αυτά. Αρτηριακή πίεση. Σε συνδυασμό με τα άλλα νευροφυτικά αγγειοκινητικά συμπτώματα παρατηρούνται και διαταραχές της συστολικής και διαστολικής πιέσεως που βασικά παρουσιάζουν τάσεις ανόδου. Η υπερτασική αυτή αντίδραση θεωρείται αρτηριοσκληρωτική εκδήλωση σε συνδυασμό με την διαταραχή του Φ.Ν.Σ. Γυναίκες με έντονο το σύνδρομο του κλιμακτηρίου παρουσιάζουν συχνά πολύ υψηλές και εντυπωσιακές τιμές της αρτηριακής πιέσεως, μαζί με τα υπόλοιπα συμπτώματα.

Σωματικό βάρος. Ένα ποσοστό 50% των γυναικών παρουσιάζει αύξηση του σωματικού τους βάρους στη μετά την εμμηνόπαυση περίοδο τόσο που πλέον στην πέμπτη δεκαετία της ζωής συναντά κανείς περισσότερες παχιές γυναίκες από άνδρες. Πρέπει βεβαίως να τονιστεί, ότι το σωματικό βάρος αυξάνει επίσης και σαν αποτέλεσμα της ελαττωμένης σωματικής δραστηριότητας αυτής της εποχής ή λόγω των αλλοιώσεων της ψυχικής ισορροπίας που οδηγούν σε αυξημένη πρόσληψη τροφής. Μεταβολισμός των λιποειδών. Τα ολικά λιποειδή και η χοληστερόλη είναι χαμηλότερα στις γυναίκες της γεννητικής περιόδου απ’ ότι στους άνδρες της ίδιας ηλικίας. Μετά την εμμηνόπαυση παρατηρείται αύξηση στα ολικά λιπίδια, την ολική χοληστερόλη, τα φωσφολιπίδια και τα τριγλυκερίδια. Ίσως δε και σ’ αυτή την αύξηση να βρίσκεται η εξήγηση της αυξήσεως της αρτηριοσκληρώσεως μετά την εμμηνόπαυση. Διαταραχές από την ουροδόχο κύστη. Σε πιο ηλικιωμένες γυναίκες, η ατροφία του συνδετικού ιστού και του βλεννογόνου της ουροδόχου κύστεως προκαλεί κυστικά ενοχλήματα και αυξημένη συχνότητα φλεγμονών του οργάνου αυτού. Δέρμα. Αρκετά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση παρουσιάζονται βαθμιαία ατροφικές αλλοιώσεις από το δέρμα που οφείλονται στην ελλάτωση του αριθμού των μιτώσεων. Έμμεσο αποτέλεσμα των μεταβολών αυτών είναι η αύξηση της συχνότητας των δερματικών παθήσεων και των φλεγμονών του δέρματος. Ψυχικές αντιδράσεις. Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ψυχικές αντιδράσεις των γυναικών στην εποχή αυτή, αλλά είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς με ακρίβεια το ποσοστό συμμετοχής των φυσιολογικών μεταβολών που μνημονεύτηκαν στην εκδήλωση παθολογικών ψυχικών φαινομένων. Είναι πάντως βέβαιο ότι μεγάλο ποσοστό γυναικών που έχουν μια προηγούμενη ομαλή πνευματική και ψυχική λειτουργία, δεν παρουσιάζουν κατά την κλιμακτήριο σοβαρές ψυχονευρωτικές αντιδράσεις. Από τις υπόλοιπες όμως και ευτυχώς λίγες γυναίκες που εμφανίζουν φανερές ψυχικές ανωμαλίες, οι περισσότερες είχαν πολύ νωρίτερα παρουσιάσει ανώμαλο ψυχικό υπόστρωμα που αποδεικνύει την ύπαρξη μιας σχετικής προδιαθέσεως. Υπάρχουν όμως επίσης και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τις γυναίκες στην εποχή αυτή. Πρώτον, η ξαφνική διαπίστωση ότι ο χρόνος περνάει γρήγορα και το γήρας πλησιάζει σταθερά αποτελεί για γυναίκες και άνδρες ένα μεγαλύτερο ‘η μικρότερο αίτιο μελαγχολίας. Οι γυναίκες διαπιστώνουν τη μεταβολή στην εμφάνιση τους, φοβούνται για την αναστολή της ωοθηκικής λειτουργίας και με την ελλάτωση της γυναικείας έλξεως φοβούνται για το πιθανό χάσιμο της προσοχής και της συμπάθειας των ανδρών. Ένας άλλος παράγων βρίσκεται στις εξωτερικές συνθήκες. Το κλιμακτήριο δηλαδή μπορεί να αποτελεί κρίσιμη χρονική περίοδο όχι μόνο βιολογικά αλλά και στις σχέσεις του ατόμου με τους άλλους, έτσι ώστε η ψύχωση που την συνοδεύει να θεωρείται σαν αντίδραση σ’ αυτές τις ταραγμένες σχέσεις. Παραδείγματα: η ατροφία του κόλπου που προκαλεί δυσπαρεύνια, δηλαδή πόνο κατά τη συνουσία, η μία ανώμαλη αιμορραγία από τα γεννητικά όργανα που προκαλεί φόβο για καρκίνο.

Κακή επίδραση ασκείται επίσης και από την πλατιά επικράτηση της λανθασμένης αντιλήψεως ότι πρέπει να αναμένονται τρομερές ανωμαλίες στο κλιμακτήριο. Αυτή η δοξασία επηρεάζει βασικά τη διαφορετική ψυχική αντίδραση της κάθε γυναίκας στην εμφάνιση της εμμηνοπαύσεως. Η αντίδραση εξαρτάται από τον τρόπο που μεγάλωσε και από το περιβάλλον που έζησε κάθε γυναίκα. Με τον όρο περιβάλλον υποδηλώνεται η οικογενειακή της κατάσταση, οι σχέσεις και η μόρφωση των γονέων της, η οικονομική τάξη που ανήκει και η κοινωνική της κατάσταση. Πρόκειται γενικά για μια φάση της ζωής της γυναίκας που συνοδεύεται, από ένα έκδηλο γεγονός-δράμα. Έτσι, ενώ η αρχή της ήβης συνδέεται με την εμφάνιση της εμμηνορρυσίας κι η γεννητική ηλικία με την εγκυμοσύνη, το κλιμακτήριο συνοδεύεται από τη διακοπή της περιόδου. Η πλήρης συνειδητοποίηση αυτών των αλλαγών από την ενδιαφερόμενη, οδηγεί στην αντίληψη του τέλους μιας εποχής και της αρχής μιας άλλης, σε αντίθεση με τον άνδρα που δεν του συμβαίνουν θεαματικές χρονικό-οριακές μεταβολές τέτοιου τύπου. Υπάρχει όμως και συμπωματική συνύπαρξη άλλων γεγονότων, που επηρεάζουν την ψυχική κατάσταση της γυναίκας σ΄αυτή τη φάση. Τυχαίνει δηλαδή να συμπέσει χρονικά το κλιμακτήριο με θάνατο των γονέων, αποχωρισμό των παιδιών για σπουδές ή γάμο, επαγγελματικές δυσχέρειες ή αποτυχίες, οικονομικά προβλήματα, άλλη σωματική ασθένεια ή μειονεκτικότητα άσχετη προς το κλιμακτήριο ή την εμμηνόπαυση, αίσθημα κατωτερότητας προς το άρρεν φύλο και ζηλοτυπία, αίσθημα χαμένου χρόνου για τις γυναίκες που δεν απέκτησαν παιδία, αλλαγή στη συμπεριφορά του συζύγου με λιγότερο σεξ, λιγότερο ενδιαφέρον ή και στροφή σε άλλη γυναίκα. Το πιο χαρακτηριστικό όμως ψυχικό φαινόμενο του κλιμακτηρίου είναι η συναισθηματική αστάθεια, που εκδηλώνεται στις διάφορες περιπτώσεις με ένταση η οποία ποικίλει από απλή μεταβολή του χαρακτήρα, που μόλις γίνεται αντιληπτή, μέχρι τις μόνιμες και φανερές συναισθηματικές καταστάσεις. Έτσι η γυναίκα γίνεται ευερέθιστη, ανυπόμονη, παράλογη, έντρομη, απρόσεκτη στην εμφάνιση της, κουράζεται εύκολα, ξεχνάει γρήγορα, κλαίει με το παραμικρό. Τα διάφορα συναισθηματικά ερεθίσματα, λύπη, χαρά, φόβος, ανυπομονησία, εκδηλώνονται έντονα και πολλές φορές βίαια. Κακές ειδήσεις την επηρεάζουν τρομερά άσχημα έστω και εάν δεν την αφορούν. Μια θλιβερή ιστορία, την οποία άλλα άτομα ακούν με αδιαφορία, της προκαλεί λυγμούς. Στο θέατρο δραματικές στιγμές, για τις οποίες άλλοτε θα παρέμενε τελείως αδιάφορη, γεμίζουν τώρα τα μάτια της με δάκρυα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ευχάριστα συναισθήματα αν και αυτά είναι λιγότερο συχνά. Το συναίσθημα του φόβου επιτείνεται επίσης και πολύ συχνά γυναίκες, που ήταν άλλοτε ψύχραιμες, αναπηδούν έντρομες με τον παραμικρό θόρυβο ή άλλη μικροαιτία. Σε αντίθεση με την πιο πάνω εικόνα, πολλές γυναίκες παρουσιάζουν εικόνα αρμονικής και ήρεμης προσαρμογής και τούτο ευτυχώς δεν είναι σπάνιο σε άτομα με ομαλό νευρικό σύστημα, φυσιολογική ενδοκρινική λειτουργία και κανονική σεξουαλική ζωή. Αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι το libido μένει αναλλοίωτο κατά την κρίσιμη αυτή εποχή. Οι προηγούμενες σεξουαλικές συνήθειες της γυναίκας, η συμπεριφορά του συζύγου της, αλλά και οι ίδιες οι αντιδράσεις της, συμβάλλουν στη διαμόρφωση της τελικής σεξουαλικής ζωής. Σε πολλές περιπτώσεις μια ευτυχισμένη σεξουαλική ζωή συνεχίζεται για αρκετό διάστημα και μετά την εμμηνόπαυση, αλλά καμιά φορά η διαταραχή της σεξουαλικής αισθήσεως μπορεί να αποτελέσει το ξεκίνημα για έντονες ψυχικές μεταβολές, που θα μπορούσε κανείς να κατατάξει σε τέσσερις ομάδες: Α) Στην 1η ομάδα υπάρχει μεγάλη ελλάτωση του libido, η σεξουαλική επαφή γίνεται αφόρητη και οι γυναίκες αυτής της ομάδας παρουσιάζουν μεγάλη αντιπάθεια προς τους άνδρες. Β) Στην 2η ομάδα επικρατεί μια κατάσταση ψυχικής καταθλίψεως, που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σεξουαλική μελαγχολία, και καταλήγει αρχικά μεν στην καταστροφή της σεξουαλικής λειτουργίας και αργότερα ενδεχομένως σε ψυχοπαθητικές καταστάσεις, στις οποίες επικρατεί μυστικισμός και απομόνωση. Γ) Στην 3η ομάδα παρατηρείται αύξηση του σεξουαλικού αισθήματος, που μερικές φορές οδηγεί και σε όψιμες ρομαντικές περιπέτειες. Δ) Στην 4η, τέλος, ομάδα υπάρχει μια τάση αναστροφής, δηλαδή ανδροειδισμός.

Η γυναίκα αποκτά ενεργητικότητα και επιθετικότητα που δεν υπήρχε πριν και σιγά-σιγά μεταμορφώνεται στο θρυλικό τύπο της «μέγαιρας». ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΚΤΗΡΙΟΥ Ύστερα από τη περιγραφή των συμπτωμάτων αυτού του περίεργου συνδρόμου, που χαρακτηρίζει το γυναικείο κλιμακτήριο, πρέπει να εξετασθεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του πιο αποτελεσματικά αλλά και ακίνδυνα. Είναι γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός γυναικών δε χρειάζεται φαρμακευτική χορήγηση ή θεραπευτική αντιμετώπιση, κατά τη διάρκεια της κρίσιμης αυτής εποχής. Το ποσοστό υπολογίζεται σε 75% του συνόλου των γυναικών. Στις περιπτώσεις αυτές αρκεί μια συζήτηση με το γιατρό τους, που έχει ενημερωτικό χαρακτήρα. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Εκεί τα συμπτώματα είναι έντονα, οι αντιδράσεις εκρηκτικές και οι ενοχλήσεις κουραστικές. Τότε αντιμετωπίζει κανείς το ενδεχόμενο να βοηθήσει θεραπευτικά τη γυναίκα και έτσι να απαλύνει τις δυσκολίες που καταντούν καμιά φορά ανυπόφορες. Δύο είδη φαρμάκων έχουν δοκιμαστεί με πολλά και ποικίλα αποτελέσματα. Στο πρώτο είδος ανήκουν αυτά που απευθύνονται στο σύμπτωμα, και είναι τα ηρεμιστικά, τα σπασμολυτικά, τα υπνωτικά ακόμη δε και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Στο δεύτερο είδος υπάγονται ορμόνες, για τις οποίες ακόμα και σήμερα οι ειδικοί δεν έχουν απόλυτα συμφωνήσει αν πρέπει να χορηγούνται και πως. Η χορήγηση των ορμονών, είτε φυσικών είτε συνθετικών, στηρίζεται στην απλή σκέψη ότι, αφού οι ενοχλήσεις του κλιμακτηρίου προκλήθηκαν από τη μεγάλη ελλάτωση των ορμονών, της ωοθήκης, θα πρέπει η εξωγενής χορήγηση τους να ομαλοποιεί την ταραγμένη ισορροπία και να εξαφανίζει τα συμπτώματα. Η σκέψη είναι σωστή και στη θεωρία και στην πράξη. Πράγματι μετά από ορμονοθεραπεία εμφανίζεται στις γυναίκες αυτές σημαντική υποχώρηση και βελτίωση των συμπτωμάτων, ψυχικών και σωματικών, μεγάλη ευφορία και ενθουσιασμός. Θα έλεγε κανείς ότι το πρόβλημα λύθηκε έτσι απλά και γρήγορα. Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, δεδομένου ότι κάθε προσπάθεια μιμήσεως ή υποκαταστάσεως της φύσεως περικλείει κινδύνους, που μπορούν να προκύψουν από την ανεξέλεγκτη χορήγηση των ορμονικών σκευασμάτων. Μεταξύ αυτών των κινδύνων συγκαταλέγονται η αύξηση των θρομβώσεων και εμβολών, αύξηση της αρτηριακής πιέσεως, κακή ανταλλαγή της ύλης των υδατανθράκων, αύξηση του σωματικού βάρους, αρρενοποίηση και πολύ συζητημένη και αμφισβητούμενη καρκινογένεση. Ο σκοπός της θεραπείας αποσκοπεί στην αποκατάσταση τέτοιων οιστρογόνων στον οργανισμό, που να ομαλοποιούν τη διαταραγμένη ισορροπία μεταξύ του ενδοκρινικού, του αυτόνομου και του μεταβολικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα συμπτώματα και οι ενοχλήσεις που προέρχονται από αυτή την έλλειψη είναι δυνατό να υποχωρήσουν και ένα νέο αίσθημα ευφορίας και ισορροπίας να επανέλθει στη γυναίκα. Πρόκειται δηλαδή για θεραπεία αντικαταστάσεως, όπως γίνεται και σε άλλες περιπτώσεις που λείπουν ορμόνες(π.χ. ινσουλίνη στο σακχαρώδη διαβήτη, θυροειδικές ορμόνες στον υποθυρεοειδισμό κλπ). ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Όπως τονίστηκε παραπάνω, το κλιμακτήριο είναι μια φυσιολογική εξέλιξη και δεν αποτελεί νόσο. Το ερώτημα επομένως που τίθεται είναι στο που ακριβώς βρίσκονται τα όρια για την έναρξη της φαρμακευτικής βοήθειας. Σύμφωνα με τη γνώμη των περισσοτέρων, η ένδειξη δίνεται από τη στιγμή που η γυναίκα παραπονιέται. Πρέπει όμως να λάβει κανείς σοβαρά υπόψη τις αντενδείξεις, δηλαδή ορισμένες καταστάσεις, στις οποίες απαγορεύεται για προληπτικούς λόγους ή λήψη οιστρογόνων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. Τα οιστρογόνα επηρεάζουν ευνοϊκά, μερικές δε φορές προκαλούν εξαφάνιση βασικών συμπτωμάτων του κλιμακτηρίου(αισθήματα θερμότητας, ίλιγγοι, νευρική διεγερσιμότητα, κατάθλιψη, πονοκέφαλοι και άλλα υποκειμενικά ενοχλήματα). Τα κλιμακτηρικά ενοχλήματα, τα οποία δεν υποχωρούν εύκολα στην οιστρογονοθεραπεία, θα πρέπει να μη θεωρηθούν γνήσια κλιμακτηρικά συμπτώματα.

Επίσης με την οιστρογονοθεραπεία ελέγχονται και τα σωματικά ενοχλήματα που οφείλονται σε ελάττωση οιστρογόνων, όπως π.χ. η ατροφική κολπίτιδα κραύρωση του αιδοίου, η ατροφική ουρηθροκυστίτιδα. Τυφλή-διπλή χορήγηση με placebo ή οιστρογόνα αποδεικνύει ότι η ομάδα placebo παρουσίασε λίγη βελτίωση σε σχέση με εκείνη των οιστρογόνων γεγονός που αποδεικνύει και αντικειμενικά την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑΚΤΗΡΙΟ. Προϋποθέσεις. • Ενημέρωση της γυναίκας • Λήψη λεπτομερούς ιστορικού • Εξέταση γεννητικών οργάνων και μαστών • Κυτταρολογική εξέταση κατά Παπανικολάου • Ορμονικός έλεγχος • Έλεγχος κυκλοφορικού συστήματος • Πλήρης έλεγχος όλων των συστημάτων ΑΠΟΛΥΤΕΣ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ • Σοβαρές ηπατοπάθειες • Διάφορες ενζυμικές νόσοι • Πορφύρα • Θρομβοεμβολική νόσος • Υπερτονία • Εγκεφαλοπάθειες ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ • Ινομύωμα • Ενδομητρίτιδα • Μαστοπάθεια • Καρκίνος μήτρας • Δυσπλασία του τραχήλου της μήτρας • Καρκίνος μαστού • Βαρύς διαβήτης • Επιληψία • Φυματίωση • Καρδιακά και νεφρικά οιδήματα • Ίλιγγοι ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Αυτές ποικίλλουν ανάλογα με το σκεύασμα. Καλύτερα ανεκτά είναι τα συνδεδεμένα οιστρογόνα, η βαλεριανική οιστραδιόλη και η οιστριόλη.Ακόμα καλύτερα η φωσφορική πολυοιστριόλη και ο βαλεριανικός οξυεστέρας της οιστραδιόλης. Μόνον όταν δοθούν κατ΄εξαίρεση υψηλές δόσεις, μπορεί να παρουσιασθούν παρενέργειες όπως είναι η κατακράτηση νερού, η υπερπηκτικότητα, η μαστοπάθεια, η μαστοδυνία και η κολπική υπερέκκριση. Θρόμβωση και εμβολή. Εάν και κατά πόσο τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για θρόμβωση ή εμβολή δεν έχει ακόμη πλήρως διευκρινιστεί. Ορισμένες πάντως εργασίες σημειώνουν μερικές εμβολές. Περισσότερο ενοχοποιούνται τα συνθετικά οιστρογόνα. Αρτηριακή πίεση. Σπανιότατα επηρεάζεται το σύστημα ρενίνης-αγγειοπιεστίνης. Ανταλλαγή της ύλης των υδατανθράκων. Μπορούν τα οιστρογόνα να επηρεάσουν δυσμενώς το μεταβολισμό των υδατανθράκων, εφόσον ασκούν μια αντιινσουλινική δράση και με τον ίδιο τρόπο ανεβάζουν την αυξητική ορμόνη. Σε γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια γίνονται αυτή την εποχή πολλές εξετάσεις προς την κατεύθυνση αυτή, απαιτείται όμως πιο μακροχρόνια λήψη για εξαγωγή συγκριτικών συμπερασμάτων.

Αύξηση βάρους. Από όσα είναι γνωστά, δεν υπάρχει αντικειμενική απόδειξη για αύξηση βάρους σε γυναίκες κλιμακτηρίου, λόγω της θεραπείας τους με οιστρογόνα. Αρρενοποίηση. Καμία πειστική απόδειξη δεν υπάρχει, παρά τη διατύπωση και αντιθέτων θεωριών. Σε αρρενοποίηση και διαταραχές του libido οδηγούν τα σκευάσματα με συνδυασμό οιστρογόνων και ανδρογόνων. Τα σκευάσματα αυτά είναι πιο δραστικά ιδίως όσον αφορά τις ψυχότροπες επιδράσεις και τείνουν να εγκαταλειφθούν λόγω των παρενεργειών τους. Καρκινογένεση. Τα δύο όργανα που έχουν θεωρηθεί ευαίσθητα στην πιθανότητα αναπτύξεως καρκίνου μετά την χορήγηση οιστρογόνων είναι η μήτρα και ο μαστός. Συνοπτικά για την μήτρα μπορεί να λεχθεί ότι δεν υπάρχει στο ανθρώπινο τουλάχιστο είδος καμία σοβαρή στατιστική απόδειξη, ότι τα οιστρογόνα, χορηγούμενα μόνα τους μετά την εμμηνόπαυση, προδιαθέτουν σε καρκίνο της μήτρας. Τούτο βασικά οφείλεται στο γεγονός ότι συνήθως χορηγούνται συνδυασμένα με προγεστερόνη σε κυκλική θεραπεία και αυτή, όπως έχει αποδειχθεί τα τελευταία χρόνια, έχει ανασταλτική δράση στον καρκίνο της μήτρας. Τονίστηκε όμως και πιο πάνω, ότι μέσα στις αντενδείξεις πρώτη θέση κατέχουν όχι μόνο ο καρκίνος της μήτρας αλλά και οι απλές δυσπλασίες του τραχήλου, γιατί στις περιπτώσεις αυτές έχει γίνει φανερή η συσχέτιση της ορμονοθεραπείας με επιδείνωση της κυτταρικής ατυπίας. Τούτο σημαίνει, ότι μόνο ο σωστός ιατρικός έλεγχος και η επιλογή της κάθε περιπτώσεως μπορεί να εξασφαλίσει απόλυτα από τον κίνδυνο της καρκινογενέσεως. Για το μαστό αξίζει να σημειωθεί ότι η εθνική στατιστική υπηρεσία της Αμερικής δεν παρατηρεί καμία διαφορά στη συχνότητα του καρκίνου κατά τα τελευταία 25 χρόνια , παρά την ευρεία ορμονοθεραπεία. Φυσικά ο καρκίνος του μαστού, αποτελεί απόλυτη αντένδειξη. Αλλά μπορούν να προστεθούν, σαν σχετικές αντενδείξεις, και ορισμένες άλλες παθήσεις του μαστού, του τύπου της κυστικής μαστοπάθειας ή περιπτώσεις στις οποίες δεν έχει τεθεί ιστολογική διάγνωση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Σιγά-σιγά η θεραπεία υποκαταστάσεως με ορμόνες έγινε πολύ δημοφιλής σε πολλές χώρες, όπου από τελευταίες στατιστικές η χρήση τους ανέρχεται σε 20% επί του συνόλου των γυναικών μετά την εμμηνόπαυση. Για την αύξηση αυτή διάφοροι παράγοντες είναι υπεύθυνοι: • Η καλύτερη ιατρική γνώση • Η σωστή παρακολούθηση • Η πίεση της κοινής γνώμης • Η πραγματική υποχώρηση πολλών συμπτωμάτων με την θεραπεία. Κατά κύριο λόγο βελτιώνονται τα συμπτώματα του νευροφυτικού συστήματος και οι ενοχλήσεις από τον κόλπο. Πρέπει να τονιστεί ότι μόνο το ¼ περίπου των γυναικών που υποβάλλονται στη θεραπεία έχει σοβαρά προβλήματα, ενώ οι υπόλοιπες παρουσιάζουν ελαφρότερες ενοχλήσεις, που παρέρχονται βαθμιαία και χωρίς θεραπεία. Είναι όμως δυνατό να προβλέψει κανείς ποια γυναίκα θα απαντήσει στην ορμονοθεραπεία καλύτερα; Γι αυτό είναι απαραίτητη η αξιολόγηση δύο παραμέτρων: 1. Ο τρόπος που αντέδρασε η γυναίκα στο παρελθόν σε ορμονικές διακυμάνσεις, όπως π.χ. κατά την κύηση ή κατά το χρόνο λήψεως αντισυλληπτικών χαπιών. 2. Η επικράτηση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων σε λεπτές, αδύνατες, δραστήριες γυναίκες που ενοχλούνται από αυτά στη δουλειά τους και στην υπόλοιπη δραστηριότητα τους. Πρέπει ιδιαιτέρα να τονιστεί επίσης, ότι η χορήγηση ηρεμιστικών χωρίς έλεγχο είναι λανθασμένη ενέργεια.

Αλλά μεγαλύτερο σφάλμα είναι η χορήγηση οιστρογόνων χωρίς πλήρη μελέτη και συζήτηση. Το κλιμακτήριο είναι ένα φυσικό φαινόμενο και τα συμπτώματα του συνήθως παροδικά. Πριν επομένως αποφασιστεί η χρήση φαρμάκου πρέπει να έχει προηγηθεί σωστή ενημέρωση της γυναίκας πάνω στο φυσιολογικό αυτό φαινόμενο. Απαιτείται επίσης βοήθεια από το περιβάλλον και σωστή συμπαράσταση του συζύγου και της υπόλοιπης οικογένειας. Η γυναίκα θα αντιληφθεί έτσι, ότι περνάει μια φυσιολογική διαδικασία και αυτό θα την βοηθήσει στην ενίσχυση των πνευματικών και σωματικών καθημερινών απασχολήσεων της ώστε να απορροφάτε σε χρήσιμο και δημιουργικό έργο. Η σεξουαλική ζωή της επίσης οφείλει και πρέπει να διατηρηθεί όπως πρώτα και ορισμένα προβλήματα που δημιουργούνται από την κολπική ατροφία είναι εύκολο να αντιμετωπισθούν με την βοήθεια τοπικής θεραπείας. Η μακροχρόνια επομένως χορήγηση ορμονών για την αντιμετώπιση του κλιμακτηρίου είναι περιττή και μόνον σαν παροδική βοήθεια γίνεται δεκτή, διότι συμβάλλει στη διαδικασία προσαρμογής του γυναικείου οργανισμού στην καινούργια ορμονική, μεταβολική και ψυχική κατάσταση.